Điểm sáng trong công tác giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tại xã Thanh Long

Xã Thanh Long là một trong những xã vùng III của huyện Hà Quảng với 680 hộ dân, 6.595 nhân khẩu, xã có 10/12 xóm đặc biệt khó khăn với 100% các hộ đều đồng bào dân tộc thiểu số (chủ yếu là Tày, Nùng, Mông, Dao). Nhiều năm qua, tình trạng TH&HNCHT trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở xã diễn biến vô cùng phức tạp. Theo thống kê, từ năm 2013 - 2019, mỗi năm trên địa bàn xã có từ 5 - 7 cặp vợ chồng kết hôn khi chưa đủ tuổi, chủ yếu là dân tộc Dao, trong đó, tình trạng phụ nữ kết hôn và sinh con khi vẫn còn là học sinh THCS rất cao. Tỷ lệ hôn nhân cận huyết thống không cao như tảo hôn nhưng hậu quả lại rất nặng nề. Trước năm 2019, một số xóm trên địa bàn xã Thanh Long vẫn thường xuyên xuất hiện tình trạng này.

Từ thực trạng trên, năm 2016, thực hiện Kế hoạch số 2711/KH-UBND ngày 29/9/2015 của UBND tỉnh về việc thực hiện Đề án “Giảm thiểu tình trạng TH&HNCHT trong vùng đồng bào DTTS giai đoạn 2016 - 2025”, Công văn số 216/UBDT-DTTS ngày 17/3/2016 của Ủy ban Dân tộc về việc triển khai thực hiện Quyết định số 498/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, xã Thanh Long (Hà Quảng) được Ban Dân tộc tỉnh, huyện lựa chọn xây dựng mô hình điểm về tuyên truyền TH&HNCHT. Những năm qua, việc giảm thiểu TH&HNCHT luôn được cấp ủy, chính quyền xã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, nhờ vậy tình trạng TH&HNCHT có những chuyển biến tích cực.

Phó chủ tịch UBND xã Thanh Long, trưởng Ban chỉ đạo triển khai thực hiện mô hình điểm tại xã, Hoàng Thị Yến thông tin: Khi triển khai thực hiện mô hình, Ban chỉ đạo xã tham mưu cho cấp ủy ban hành nhiều công văn, văn bản về giảm thiểu tình trạng TH&HNCHT trên địa bàn; UBND xã đưa mục tiêu giảm thiểu tình trạng TH&HNCHT vào kế hoạch phát triển KT-XH hằng năm; tổ chức ký cam kết không TH&HNCHT giữa các hộ gia đình với xóm, giữa các xóm với UBND xã; 100% xóm đều đưa nội dung không TH&HNCHT vào quy ước, hương ước của xóm, gia đình, dòng họ... Nhờ đó, nhận thức của người dân được nâng lên, tình trạng TH&HNCHT trên địa bàn xã giảm dần, từ năm 2019 đến nay trên địa bàn xã không còn xảy ra tình trạng TH&HNCHT.

Để ngăn chặn có hiệu quả tình trạngTH&HNCHT, cấp ủy, chính quyền xã Thanh Long đã phối hợp với Ban dân tộc tỉnh thành lập và kiện toàn Ban chỉ đạo phòng, chống TH&HNCHT tại xã gồm 10 thành viên, do 1 lãnh đạo Ban Dân tộc tỉnh làm Trưởng ban, 1 Phó Chủ tịch UBND xã Thanh Long và 1 Phó trưởng Phòng Dân tộc huyện Hà Quảng làm Phó trưởng ban. Thành lập 2 tổ tuyên truyền viên cấp xã, phụ trách chỉ đạo trực tiếp các tổ tuyên truyền viên cấp xóm, thành lập 13 tổ tuyên truyền cấp xóm tại 12 xóm và Trường THCS Thanh Long. Đây là lực lượng nòng cốt triển khai các nội dung của Đề án tại cơ sở. Đặc biệt, các tổ tư vấn gồm những người có uy tín, am hiểu phong tục, tập quán của đồng bào dân tộc thiểu số, gần gũi, dễ tiếp cận các đối tượng có nguy cơ cao về TH&HNCHT, trực tiếp nắm tình hình TH&HNCHT, khảo sát nhu cầu của người dân, học sinh về nội dung trọng tâm cần tư vấn, tuyên truyền, vận động nhân dân, học sinh...; thường xuyên rút kinh nghiệm, điều chỉnh công tác tư vấn cho phù hợp với nhận thức của người dân. Từ đó, nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của TH&HNCHT.
Ông Triệu Dào Trình, Trưởng xóm Đoàn Kết, xã Thanh Long, thành viên tổ tuyên truyền cơ sở chia sẻ: Xóm Đoàn Kết hiện có 74 hộ dân, 382 nhân khẩu, 100% là dân tộc Dao sinh sống. Hằng năm, chính quyền xã thường xuyên lồng ghép các buổi tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức cho bà con thông qua những buổi họp xóm. Nắm bắt tình hình từng hộ tại xóm, nhà nào có con cái kết hôn chưa đủ tuổi là tôi và cán bộ xã lại đến vận động, phân tích cho bà con hiểu và nắm rõ pháp luật, nhờ vậy, nhiều hộ gia đình đã đồng ý lùi ngày, nhiều cặp vợ chồng chờ đủ tuổi mới đến xã đăng ký kết hôn. Từ năm 2019 đến nay, xóm Đoàn Kết không còn xuất hiện tình trạng TH&HNCHT. Gia đình nào có con, cặp vợ chồng nào muốn kết hôn cũng đều chờ đủ tuổi theo đúng pháp luật.
 Nhằm tăng cường khả năng tiếp cận thông tin và huy động sự tham gia của đồng bào các dân tộc thiểu số, công tác tuyên truyền tập trung vào nhóm vị thành niên, thanh niên tuổi từ 10 đến 20, nhóm phụ nữ và nam giới kết hôn trước tuổi, các bà mẹ kết hôn trước tuổi đang mang thai hoặc đã sinh con, các cặp vợ chồng kết hôn cận huyết đã sinh con hoặc đang mang thai, các hộ gia đình có con chuẩn bị kết hôn. Nâng cao tuyên truyền, vận động gia đình, dòng tộc, cộng đồng cùng thực hiện theo đúng cam kết đã ký, nghiêm cấm, bài trừ và không ủng hộ hành vi kết hôn trong gia đình ở phạm vi ba thế hệ. Hằng năm, chính quyền xã Thanh Long xây dựng kế hoạch cụ thể theo từng quý. Cứ 3 tháng một lần, các thành viên trong Ban chỉ đạo và tổ tuyên truyền cơ sở lại cùng nhau đến các xóm vùng cao, đến từng hộ gia đình có con hoặc các đối tượng thuộc diện TH&HNCHT để cùng trao đổi, lắng nghe, chia sẻ, góp ý nhằm định hướng tư tưởng, góp phần nâng cao nhận thức cho bà con.
Anh Triệu Chiều Pin (sinh năm 1980), xóm Đoàn Kết, xã Thanh Long chia sẻ: Tôi kết hôn năm 1998 đến nay đã có 2 con. Con cả của tôi kết hôn năm 2016, vừa tròn 18 tuổi. Trước đó, con trai tôi có ý định kết hôn từ năm 2015, gia đình cũng đã xem ngày và chuẩn bị tổ chức đám cưới. Sau khi được tổ tuyên truyền cơ sở đến nhà động viên, hỏi thăm, trao đổi, gia đình tôi mới biết kết hôn trước 18 tuổi là vi phạm pháp luật. Được sự động viên của chính quyền xã, con tôi và gia đình đã quyết định lùi lại ngày cưới 1 năm để chờ đủ tuổi kết hôn. Cũng nhờ tổ tuyên truyền cơ sở, hiện nay, con gái tôi vẫn đang theo học lớp 12 tại Trường PTDT nội trú huyện Hà Quảng, gia đình không có ý định ép con bỏ học, kết hôn.
 Nhờ sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự quan tâm, chỉ đạo, lãnh đạo của chính quyền địa phương. Từ năm 2019 đến nay, tình trạng TH&HNCHT tại xã đã được kiểm soát. 12/12 xóm thuộc xã Thanh Long không còn xảy ra tình trạng TH&HNCHT. Với những kết quả đã đạt được, hy vọng rằng trong thời gian tới, công tác tuyên truyền, xây dựng mô hình điểm TH&HNCHT tại xã sẽ ngày càng đa dạng hoá phương thức, nhận được sự ủng hộ của nhân dân, hướng tới xã Thanh Long (Hà Quảng) không còn xảy ra tình trạng TH&HNCHT, trở thành một điểm sáng để các xã, huyện trong toàn tỉnh học tập và noi theo.

Thu Hương